Inleiding

Wat doet de opperhuid?

De opperhuid heeft drie soorten cellen, elk met een specifieke functie:

• Keratinocyten: De meerderheid van de cellen in de opperhuid (95%) zijn keratinocyten. Deze cellen houden vocht vast, waardoor de huid als barrière fungeert.³³
• Melanocyten: Deze cellen geven de huid zijn kleur, of pigment. Ze beschermen de huid ook tegen ultraviolet (uv) licht.³³
• Langerhanscellen: Deze cellen maken deel uit van het immuunsysteem. Ze beschermen het lichaam tegen potentiële allergenen, bacteriën en giftige stoffen door een immuunrespons op te wekken.^10,33

De drie soorten huidcellen in de opperhuid

Deze cellen spelen elk een rol in de drie vitale functies van de opperhuid:

• om als barrière te fungeren;
• om waterverlies onder controle te houden; en
• om ons lichaam te beschermen tegen uv-licht, bacteriën en allergenen.

Waarom is het belangrijk?

De opperhuid is een zeer gespecialiseerde structuur die zich aanpast aan de wereld om ons heen. Ze biedt een fysieke en chemische barrière die het lichaam beschermt door:

• te voorkomen dat vreemde stoffen het lichaam binnendringen; en
• het immuunsysteem van het lichaam te activeren wanneer ziekteverwekkers door de barrière heen breken.

Wat is de lederhuid?

De lederhuid is de middelste laag van de huid. Deze laag is ongeveer 15-40 keer dikker dan de opperhuid. De lederhuid bevat zenuwuiteinden, bloedvaten en huidaanhangsels, zoals haarzakjes, talgklieren en zweetklieren.^4,33

Wat doet de lederhuid?

De lederhuid is verantwoordelijk voor veel van de belangrijke functies van de huid. Hier voelen we bijvoorbeeld sensaties zoals pijn en temperatuur.

De lederhuid bevat ook de klieren die talg afscheiden, waardoor de huid de juiste vochtbalans behoudt. En talg en zweet creëren samen een zuur milieu op onze huid, dat bekend staat als de “zuurmantel”.³³

Waarom is de lederhuid zo belangrijk?

De lederhuid speelt een belangrijke rol bij het in stand houden van de vocht- en pH-balans van de huid. Deze balans helpt infecties voorkomen. Bij wonden door de volledige laag (wonden, zoals drukwonden, die alle drie de huidlagen binnendringen), gaat de lederhuid verloren. Daarom duurt het lang voordat deze wonden genezen zijn, omdat het weefselherstelproces zo complex is.^19,25 Als ze eenmaal genezen zijn, gaan de structuren binnen de lederhuid, zoals de zweetklieren en haarzakjes, permanent verloren.²⁵

Wist u dit?

Wanneer een wonde geneest, heeft de lederhuid niet dezelfde structuur en functie als bij een onbeschadigde huid. Dit komt doordat de lederhuid wordt vervangen door littekenweefsel.

Wat is subcutaan weefsel?

Het subcutaan weefsel, ook wel subcutis genoemd, is de onderste laag van de huid. Deze laag bevat bindweefsel en vetweefsel, maar ook belangrijke bloedvaten en zenuwen. De dikte van de subcutis hangt af van verschillende factoren, zoals de plaats op het lichaam en de leeftijd van de persoon.

Wat doet subcutaan weefsel?

Het subcutane weefsel isoleert ons lichaam. Het werkt als een kussen dat de inwendige organen beschermt tegen druk van buitenaf. Het speelt ook een rol bij het helpen vasthouden van vocht in het lichaam.³³

Waarom is subcutaan weefsel belangrijk?

Het subcutane weefsel is juist essentieel vanwege zijn rol in het isoleren en opvullen van het lichaam. Op deze manier beschermt het onze botten, spieren en organen onder de huid tegen fysieke schade.

Wist u?

U kunt het subcutane weefsel vaak zien aan de basis van diepe wonden, zoals drukwonden of traumatische wonden.

Vier factoren die de integriteit van de huid beïnvloeden

Zoals we hebben besproken, fungeert de huid als een beschermende barrière voor het lichaam. Een dynamische structuur die zich kan aanpassen aan omgevingsfactoren. Veranderingen aan de huid kunnen de barrière echter verzwakken en het lichaam openstellen voor infecties.

In dit gedeelte kijken we naar de vier belangrijkste factoren die de huidbarrière kunnen beïnvloeden.

Factor 1: Beschadiging van de opperhuid

De opperhuid speelt een belangrijke rol in het tegenhouden van schadelijke stoffen. Als de huid echter uitgedroogd raakt, krimpen de cellen in de opperhuid. Hierdoor barst de opperhuid, waardoor de huidbarrière wordt afgebroken. Via die kieren kunnen schadelijke stoffen het lichaam binnendringen. De huid kan het vermogen verliezen om vocht vast te houden en de epidermale barrière kan beschadigd raken.¹⁸

Factor 2: Leeftijd

Veroudering beïnvloedt alle drie huidlagen op de volgende manieren:

• De barrièrefunctie van de epidermis neemt af, waardoor de huid kwetsbaarder wordt.¹⁸
• Naarmate we ouder worden, neemt de hoeveelheid collageen- en elastinevezels in onze huid af. Hierdoor wordt de lederhuid dunner, waardoor de elasticiteit van de huid afneemt en de kans op huidscheuren toeneemt.^2,18
• De subcutis wordt ook dunner naarmate we ouder worden. Dit betekent dat we minder bescherming hebben tegen mechanisch letsel. Onze cellen reproduceren zich niet zo snel en ook de snelheid van de talgafscheiding neemt af. Dit alles leidt tot vertraagde genezing en een verhoogd risico op infectie.^18,27

Factor 3: pH-niveaus

Zoals we in het vorige hoofdstuk hebben besproken, helpt de zuurmantel van de huid om de pH-waarde van de huid in balans te houden. Dit houdt op zijn beurt het bacterieniveau laag.^18,33 De zure pH-waarde van de huid, vochtigheid en natuurlijke reinigingsprocessen helpen allemaal om de barrièrefunctie en integriteit van de huid te behouden.¹⁸ Als de huid haar zuurgraad verliest, kan dit de huid kwetsbaar maken voor schade en infecties.¹⁸

Factor 4: Vochtigheid

Het handhaven van de juiste vochtbalans in de huid is een belangrijk onderdeel van het behoud van de integriteit van de huid. Als de huid te vochtig of te droog is, kan dit de opperhuid beschadigen. Een droge huid jeukt bijvoorbeeld vaak. Krabben aan een droge huid kan de beschermende barrière van de huid beschadigen. Een droge huid heeft ook een negatieve invloed op de pH-balans van de huid (zie Factor nr. 3 hierboven). De combinatie van deze factoren verhoogt het risico op huidinfecties.²⁹

Aan de andere kant kan blootstelling van de huid aan te veel vocht gedurende langere tijd ‘vochtgeassocieerde huidbeschadiging’ (MASD, moisture-associated skin damage) veroorzaken. MASD vermindert het vermogen van de huid om het lichaam te beschermen.

Dit is een van de redenen waarom het belangrijk is om het vochtgehalte in een wonde onder controle te houden. Ga naar het gedeelte over exsudaatbeheer voor meer informatie over de aanpak daarvan.